1. Versnel de transitie met digital-first uitvoerders
Voor grote olietankers zoals de Belastingdienst is het lastig om van koers te wisselen. Interne pogingen om te innoveren stranden in een woud van bureaucratische hoepels. Als we de digitale stilstand willen doorbreken, moeten ICT’ers weer de ruimte krijgen om te bouwen. Wij geloven dat dit het beste kan door ze bij elkaar te zetten, zonder de bagage van oude werkwijzen.
Daarom moeten beleidsdepartementen er in geval van stagnatie een kleinere, digital-first uitvoeringsorganisatie bij krijgen. Hoe dat werkt? Als een regeling zoals de omzetbelasting vastloopt bij de oude uitvoerder, kan het Kabinet deze als afgekaderd project uitzetten bij de digitale uitvoerder. Op deze missie-gebonden manier kunnen de digitale nevenorganisaties ook nieuwe modules bouwen voor oude regelingen, en stukje bij beetje het ICT-landschap updaten. Het is mogelijk om na afloop lessen en werkwijzen terug te nemen naar de bestaande uitvoerder, of juist om bij succes meer verantwoordelijkheid te geven aan de digitale uitvoerder.
Dit soort nevenorganisaties zijn niets nieuws in de Nederlandse geschiedenis. Zonder een kleine, missie-gebonden uitvoerder was de Afsluitdijk er niet geweest. Toen Rijkswaterstaat begin 20ste eeuw werd gevraagd om de Afsluitdijk te bouwen, deden ze dat plan af als onuitvoerbaar. Toch is de Afsluitdijk er gekomen. Na de afwijzing van Rijkswaterstaat drong Cornelis Lely aan op de oprichting van de ‘Dienst der Zuiderzeewerken’. De Dienst rekruteerde een klein team van ingenieurs die de Afsluitdijk ontwierpen en succesvol realiseerden.
Ook recent bracht een vergelijkbare aanpak nog goede resultaten. Tijdens de Corona-crisis was er acute behoefte aan een ‘Corona-melder’ app. Nadat de overheid er initieel niet in slaagde om deze te laten bouwen, leidde de crisis-situatie tot een radicaal nieuwe aanpak: een klein ad hoc team kreeg als missie om de app te ontwikkelen. Het resultaat? De app was razendsnel klaar, ruim binnen budget. De reden hiervoor: dit team had niet de bagage van decennia aan verouderde ICT, processen en interne politiek.
Laten we dit succesrecept breder inzetten. Geef een kans aan een nieuwe generatie uitvoerders om met een missie-gebonden mandaat regelingen te implementeren. Zo heeft de overheid niet alleen olietankers, maar ook speedboats. Door alternatieve routes te creëren binnen de overheid voorkomen we bovendien dat projecten bij private bedrijven moeten worden neergelegd, waardoor kennis en expertise uit de overheid weglekken.
