Alle beleids­voorstellen

Omdat wij graag in oplossingen denken

1
Versnel de transitie met digital-first uitvoerders
2
Investeer op een slimme manier in ICT-renovatie
3
Maak de publieke zaak aantrekkelijker voor technisch talent
4
Creëer één transparante en veilige plek voor persoonsdata
5
Verbind uitvoerders en beleidsmakers met elkaar
Meld je aan voor de nieuwsbrief

‍

1. Versnel de transitie met digital-first uitvoerders

Voor grote olietankers zoals de Belastingdienst is het lastig om van koers te wisselen. Interne pogingen om te innoveren stranden in een woud van bureaucratische hoepels. Als we de digitale stilstand willen doorbreken, moeten ICT’ers weer de ruimte krijgen om te bouwen. Wij geloven dat dit het beste kan door ze bij elkaar te zetten, zonder de bagage van oude werkwijzen. 

‍

Daarom moeten beleidsdepartementen er in geval van stagnatie een kleinere, digital-first uitvoeringsorganisatie bij krijgen. Hoe dat werkt? Als een regeling zoals de omzetbelasting vastloopt bij de oude uitvoerder, kan het Kabinet deze als afgekaderd project uitzetten bij de digitale uitvoerder. Op deze missie-gebonden manier kunnen de digitale nevenorganisaties ook nieuwe modules bouwen voor oude regelingen, en stukje bij beetje het ICT-landschap updaten. Het is mogelijk om na afloop lessen en werkwijzen terug te nemen naar de bestaande uitvoerder, of juist om bij succes meer verantwoordelijkheid te geven aan de digitale uitvoerder.

‍

Dit soort nevenorganisaties zijn niets nieuws in de Nederlandse geschiedenis. Zonder een kleine, missie-gebonden uitvoerder was de Afsluitdijk er niet geweest. Toen Rijkswaterstaat begin 20ste eeuw werd gevraagd om de Afsluitdijk te bouwen, deden ze dat plan af als onuitvoerbaar. Toch is de Afsluitdijk er gekomen. Na de afwijzing van Rijkswaterstaat drong Cornelis Lely aan op de oprichting van de ‘Dienst der Zuiderzeewerken’. De Dienst rekruteerde een klein team van ingenieurs die de Afsluitdijk  ontwierpen en succesvol realiseerden. 

‍

Ook recent bracht een vergelijkbare aanpak nog goede resultaten. Tijdens de Corona-crisis was er acute behoefte aan een ‘Corona-melder’ app. Nadat de overheid er initieel niet in slaagde om deze te laten bouwen, leidde de crisis-situatie tot een radicaal nieuwe aanpak: een klein ad hoc team kreeg als missie om de app te ontwikkelen. Het resultaat? De app was razendsnel klaar, ruim binnen budget. De reden hiervoor: dit team had niet de bagage van decennia aan verouderde ICT, processen en interne politiek. 

‍

Laten we dit succesrecept breder inzetten. Geef een kans aan een nieuwe generatie uitvoerders om met een missie-gebonden mandaat regelingen te implementeren. Zo heeft de overheid niet alleen olietankers, maar ook speedboats. Door alternatieve routes te creëren binnen de overheid voorkomen we bovendien dat projecten bij private bedrijven moeten worden neergelegd, waardoor kennis en expertise uit de overheid weglekken.

2. Investeer op een slimme manier in ICT-renovatie

ICT is een kerncompetentie van de overheid, en zal de komende decennia alleen nog maar belangrijker worden. Als we ons ICT-landschap niet op orde krijgen, zullen we van de ene systeemcrisis in de andere rollen. Bovendien is het duurder om permanent pleisters te blijven plakken, dan om  de fundering goed neer te zetten. Daarom roepen wij de politiek op om serieus te gaan investeren in ICT-renovatie en de technische schuld af te bouwen naar net-zero in 10 jaar. Zoals wij eerder al voorstelden, kan dit waarschijnlijk vaak goedkoper en sneller via digital-first uitvoeringsorganisaties. 

‍

Daarbij is het van belang dat modernisatieprojecten uit het systeem worden gehaald waarin ze elk jaar hun budget kunnen verliezen. Op deze manier zijn al vele projecten tussentijds gesneuveld, om jaren later opnieuw te worden opgestart en vanaf nul te moeten beginnen. Dit is een onverdedigbare verspilling van publiek geld, en is bovendien een van de voornaamste redenen dat personeel gedemoraliseerd wegloopt bij de overheid.

‍

Ook voor eventuele bezuinigingen op uitvoeringsorganisaties moet worden uitgekeken. In de regel zijn renovatieprojecten van het ICT-landschap dan namelijk als eerste de klos. Het komende kabinet moet daarom als expliciet beleid voeren dat er binnen uitvoeringsorganisaties niet langer mag worden bezuinigd op de modernisering van de digitale systemen. 

3. Maak de publieke zaak aantrekkelijker voor technisch talent

Nederland is een koploper op het gebied van informatietechnologie, maar weinig van het technisch toptalent werkt voor de publieke zaak. Als ze al bij de overheid werken, krijgen ze vaak niet de waardering die ze verdienen. Dat moet anders, want zonder een cultuur die talent aantrekt zal de overheid nooit kunnen vernieuwen.

‍

Op dit moment komt digitaal toptalent vaak vast te zitten in het schalensysteem van de ambtenarij, omdat alleen managers en procescoordinatoren opgaan voor hogere salarissen. Wij geloven dat specialisten minstens net zo belangrijk zijn als bestuurders. Daarom willen wij dat er een apart pad komt voor ICT'ers bij de overheid, waarbinnen zij door kunnen groeien naar alle schalen. Daarmee laten we zien dat we ICT-talent waarderen en creëren we tegelijkertijd meer technische expertise in top van de overheid. 

‍

Daarnaast moeten we ervoor zorgen dat de instroom van technisch talent toeneemt. Daarom willen wij dat de beloning voor ICT’ers binnen de overheid marktconforme met hun private collega’s, zowel bij junior als bij senior functies. Hiermee maken we de stap van het bedrijfsleven naar de overheid kleiner, en maken we het aantrekkelijk en prestigieus om je als ICT’er in te zetten voor de publieke zaak. 

4. Creëer één transparante en veilige plek voor persoonsdata

Momenteel is het zo dat de persoonlijke data van Nederlanders op veel verschillende plekken ligt opgeslagen. Dat is niet alleen inefficiënt maar leidt ook tot misbruik van data. Daarom moeten we een voorbeeld nemen aan Estland en haar “X-road” systeem, dat alle overheidsdiensten veilig, transparant en gestandaardiseerd aan elkaar verbindt. 

‍

Implementeer de belangrijkste lessen uit Estland:

  1. Alle overheidszaken kunnen veilig online geregeld worden.
  2. Het once only principe: burgers en bedrijven hoeven informatie slechts één keer met de overheid te delen. Dit zorgt voor gebruiksgemak. Bovendien kan er geen data rondzweven in ‘zwarte lijsten’, zoals bij de toeslagenaffaire gebeurde.
  3. Logging: burgers kunnen zien wie welke informatie over hem of haar opvraagt. Burgers hebben controle wie welke gegevens kan bekijken. Burgers kunnen misbruik melden, en dat leidt tot straffen. Transparantie over data zorgt voor meer vertrouwen in de overheid.
  4. Automatiseer wat kan: burgers hoeven geen belastingaangifte meer te doen, want alles wordt automatisch ingevuld. Paspoorten die vernieuwd moeten worden, worden automatisch aangevraagd.

Bouw niet alle technologie from scratch, maar sluit stuk voor stuk nieuwe diensten op X-road aan.

5. Verbind uitvoerders en beleidsmakers met elkaar

In Den Haag is het ondenkbaar dat bij een beleidsdirectie geen juristen zitten. Wie schrijft anders de wetgeving? Tegelijkertijd beschikken beleidsdirecties zelden over personeel dat nadenkt over de technische implementatie. Beleidsmakers en uitvoerders werken in andere organisaties en communiceren door vele bestuurslagen heen, waardoor de boodschap vaak niet aankomt. Als gevolg worden uitvoeringsorganisaties vaak geconfronteerd met onmogelijke wetgeving en tijdlijnen.

‍

Geef ieder Directoraat-Generaal dat wetgeving maakt daarom een afdeling ‘Technische Uitvoering’. Deze afdelingen moeten beschikken over—en geleid worden door—technisch personeel dat direct kan schakelen met de experts die de informatiesystemen bouwen. Gelijktijdig met de creatie van de wetgeving kunnen zij dan een ‘uitvoeringsontwerp’ uitwerken. Hierdoor worden technische obstakels vroeg gesignaleerd, en kan er op tijd worden bijgestuurd tijdens het wetgevingsproces.